wszystko o
oparzeniach
Czym jest oparzenie?
Skóra to rodzaj płaszcza, który okrywa narządy wewnętrzne. Pełni ona szereg bardzo ważnych dla organizmu funkcji – m. in. zapobiega utracie płynów ustrojowych, odpowiada za utrzymanie prawidłowej temperatury ciała, a zawarta w niej melanina chroni w pewnym stopniu przed szkodliwym wpływem promieniowania UV.
Oparzenie jest uszkodzeniem skóry, a w zależności od jego stopnia, może obejmować także głębiej położone tkanki lub narządy. Spowodowane jest działaniem różnego rodzaju energii – cieplnej, elektrycznej, chemicznej lub promieniowaniem słonecznym lub jonizującym.
Rodzaj czynnika parzącego ma wpływ na stopień uszkodzenia tkanek, który zależy również od siły i czasu trwania urazu. Determinuje on również sposób postępowania z poszkodowanym.
Kliknij w ikonę i dowiedz się więcej!
To jest WAŻNE!
Hospitalizowany powinien być każdy oparzony, spełniający poniższe kryteria:
- Dziecko poniżej 1 roku życia
- Poszkodowany z oparzeniem średnim lub ciężkim
- Poszkodowany z oparzeniem lekkim, ale obejmującym obwód kończyny
- Poszkodowany z oparzeniem twarzy, szyi, dołów pachowych i podkolanowych, krocza, stóp i rąk
- Poszkodowany ze specjalnymi rodzajami oparzeń:
• elektrycznymi
• chemicznymi
• wziewnymi
rodzaje
oparzeń
Oparzenia termiczne
Oparzenia, które powstają w wyniku działania wysokiej temperatury. Mogą one być spowodowane przez różne źródła ciepła, takie jak płomień, gorące płyny, para, prąd elektryczny lub promieniowanie. Oparzenia termiczne dzielą się na trzy stopnie:
Oparzenie pierwszego stopnia: skóra jest czerwona, sucha i może być lekko opuchnięta.
Oparzenie drugiego stopnia: skóra jest czerwona, opuchnięta i pęcherzykowa.
Oparzenie trzeciego stopnia: skóra jest czarna, wypalona i martwa.
Oparzenia elektryczne
Są wynikiem bezpośredniego działania prądu nisko- lub wysokonapięciowego. Mogą być także spowodowane wyładowaniem atmosferycznym – mamy wtedy do czynienia z porażeniem piorunem.
Uderzenie pioruna w bezpośrednim sąsiedztwie człowieka może spowodować rozległe oparzenia w wyniku działania wysokiej temperatury. Może dojść również do oparzeń spowodowanych przez płonące ubranie.
Oparzenia chemiczne
Są następstwem działania na tkanki stężonych kwasów i zasad (ługów) lub soli niektórych metali ciężkich. Oparzenia mogą przebiegać bezboleśnie, np. w przypadku oparzeń fenolem, lub powodować bardzo silne bóle, np. w przypadku skażeń kwasem fluorowodorowym.
Oparzenia słoneczne
Spowodowane zbyt długą ekspozycją skóry na szkodliwe działanie promieniowania UVA i UVB.
Oparzenia popromienne
Są następstwem promieniowania cząsteczkowego α lub β, promieniowania γ lub promieniowania rentgenowskiego. Cechą charakterystyczną tych oparzeń jest to, że ich objawy pojawiają się w czasie odległym od samego urazu.
Osobnym, a nie wymienionym wcześniej rodzajem oparzeń są oparzenia dróg oddechowych, które powinny być traktowane jak obrażenia stanowiące bezpośrednie zagrożenie życia!
Dym, gorąca para wodna, aerozole mogą uszkadzać bezpośrednio drogi oddechowe, powodując ich przekrwienie, obrzęk i narastającą niedrożność. Ponad to, powstający w czasie pożaru tlenek węgla (CO) i in. substancje chemiczne mogą, wchłaniając się w płucach, powodować zatrucie organizmu.
Pierwsza pomoc
Oparzenia termiczne
Schłodzić
ranę zimną wodą przez 20 min
usunąć
wszelkie zanieczyszczenia lub ubranie
kontakt
z lekarzem lub wezwać pogotowie ratunkowe
unikać
stosowania maści, środków znieczulających
Jeśli doznasz oparzenia termicznego, ważne jest, aby natychmiastowo schłodzić miejsce oparzenia zimną wodą przez co najmniej 20 minut. Należy również usunąć z oparzonego miejsca wszelkie zanieczyszczenia lub ubranie. W przypadku oparzeń drugiego lub trzeciego stopnia należy natychmiast skontaktować się z lekarzem lub wezwać pogotowie ratunkowe. W wyniku oparzeń termicznych, należy unikać stosowania maści lub środków znieczulających, dopóki nie uzyskasz porady lekarskiej.
Oparzenia chemiczne
opuścić
pomieszczenie zamknięte wraz z osobą poszkodowaną
usunąć
skażoną odzież
przepłukać
miejsce oparzenia letnią wodą
kontakt
wezwać pogotowie ratunkowe
W przypadku oparzeń chemicznych, do których doszło w pomieszczeniu zamkniętym – należy je natychmiast opuścić wraz z osobą poszkodowaną. PAMIĘTAJ O RĘKAWICZKACH!
Jeśli doznasz oparzenia chemicznego, ważne jest, aby usunąć skażoną odzież, następnie przepłukać miejsce oparzenia dużą ilością letniej wody przez 30 min. Jeśli to możliwe poparzoną cześć ciała powinniśmy osłonić sterylnym opatrunkiem. Powiadomić pogotowie ratunkowe.
Ważne jest również, aby zidentyfikować substancję chemiczną, która spowodowała oparzenie, i przechowywać ją w bezpiecznym miejscu. Informacja ta jest niezbędna dla lekarzy, którzy będą leczyć oparzenie oraz dla służb ratowniczych.
Oparzenia elektryczne
odłączyć
źródło energii elektrycznej
kontakt
wezwać pogotowie ratunkowe
Jeśli dojdzie do oparzenia prądem, należy natychmiast odłączyć źródło energii elektrycznej i wezwać pogotowie ratunkowe. W przypadku zatrzymania krążenia, należy jak najszybciej rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową oraz poszukać dostępnego defibrylatora AED.
leczenie oparzeń
w polsce
W lekkich oparzeniach należy zmyć chłodną wodą miejsce oparzone i nałożyć opatrunek z jałowej gazy. Pęcherzy z płynem surowiczym nie należy nacinać ani przebijać – stwarza to ryzyko infekcji.
Leczenie ciężkich oparzeń odbywa się w szpitalu i rozpoczyna się od wyprowadzenia chorego ze wstrząsu. W tym celu przetacza się duże ilości płynów, podaje się tlen do oddychania oraz leki przeciwbólowe i wzmacniające czynność serca. Czasami zachodzi konieczność wprowadzenia rurki do dróg oddechowych, co zapewnia ich drożność i ułatwia oddychanie. Jednocześnie podaje się leki chroniące przed rozwojem zakażenia.
Zmiany martwicze wycina się najwcześniej, jak to możliwe i równocześnie zamyka ranę przeszczepem. Do pokrycia rany stosuje się najczęściej autoprzeszczepy – można je pobierać z niemal każdej, nieoparzonej powierzchni ciała. Miejsca po ich pobraniu regenerują się bez powstawania blizny. Znacznie rzadziej stosuje się sztuczną skórę.
Wielki postęp w leczeniu oparzeń, szczególnie III°, stanowi sztuczna skóra. Jej użycie ogranicza znacznie ryzyko powstawania przykurczów stawów, prowdzących do inwalidztwa, oraz szpecących blizn. Z pewnych względów zastosowanie tego materiału jest korzystniejsze niż własne przeszczepy skórne. Z każdym przeszczepem związane jest ryzyko jego odrzucenia, a także zakażenia.
W leczeniu oparzeń ważną rolę spełnia wczesna rehabilitacja. Poza rehabilitacją oddechową (m.in. głębokie oddychanie, odksztuszanie itp.), stosowana jest rehabilitacja ruchowa. Wczesne rozpoczęcie ćwiczeń gimnastycznych zapobiega przykurczom i szpecącym bliznom oraz przywraca w maksymalnym stopniu czynności oparzonej okolicy ciała. Jest to niezwykle istotne w leczeniu oparzeń, zwłaszcza rąk, okolic stawów i szyi. Nie należy również zapominać o rehabilitacji psychicznej. Długotrwałe leczenie ciężkich oparzeń, groźba kalectwa i oszpecenia, problemy powrotu do życia rodzinnego i zawodowego – mogą prowadzić do stanów depresyjnych u chorych. Odpowiednia opieka psychologa oraz wsparcie najbliższej rodziny mogą odegrać istotną rolę w powrocie oparzonego do zdrowia.
szpitale specjalistyczne
w polsce
Przypisy
- Wczesne leczenie oparzeń, redakcja naukowa Jerzy Strużyna, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006
- Encyklopedia zdrowia pod redakcją Witolda S. Gomułki i Wojciecha Rewerskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, wydanie piąte, Kraków 1997
- ABC oparzeń, wydanie pierwsze polskie pod redakcją Jacka Smereki, Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2007
- Chirurgia – repetytorium, Wojciech Noszczyk, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009
- Chirurgia dla studentów stomatologii, Zbigniew Gruca, Zdzisław Wajda, Marek Dobosz, Wydawnictwo AMG 2003
Opracowała mgr Katarzyna Głazowska